Spinal tipdagi sezgi buzilishlari

1. Orqa shox zararlanishi. Patologik o'choq tomonda za-rarlangan segment innervatsiya qiluvchi dermatomda dissotsiyalashgan tipda sezgi buzilishi kuzatiladi: og'riq va harorat sezgilari yo'qolib, chuqur va taktil sezgilar saqlanib qoladi. Dissotsiyalashgan tipdagi sezgi buzilishi siringomieliya uchun juda xos.
2. Oldingi kulrang bitishma zararlanishi. Ikkala tomon­da ham simmetrik ravishda segmentar tipda og'riq va ha­rorat sezgisi buziladi. Chunki ushbu sohada chap va o'ng tomondan keluvchi yuzaki sezgi yo'llari kesishib o'tadi. Chuqur va taktil sezgilar saqlanib qoladi. Bunga ham dis­sotsiyalashgan tipdagi sezgi buzilishi deyiladi.
3. Orqa ildizcha zararlanishi. Ushbu ildizcha innervatsi­ya qiluvchi dermatomda barcha sezgi turlari segmentar tipda buziladi va kuchli radikulyar og'riqlar paydo bo'la­di. Bunga radikulyar tipdagi sezgi buzilishi deyiladi. Ref­lektor yoyning afferent qismi izdan chiqqanligi bois, pay yoki periostal reflekslar yo'qoladi.
4. Spinal tugun zararlanishi. Barcha sezgi turlari segmen­tar tipda buziladi, kuydiruvchi xususiyatga ega kuchli og'­riqlar yuzaga keladi va terida gerpetik toshmalar (herpes zoster) paydo bo'ladi. Demak, barcha simptomlar orqa il­dizcha zararlanishiga o'xshasada, biroq undan farqi – bu gerpetik toshmalar va kuydiruvchi og'riqlar.
5. Spinal nerv zararlanishi. Ushbu nerv orqa va oldingi ildizchalar qo'shilishidan hosil bo'lganligi bois, barcha sezgilarning segmentar tipda buzilishi (dermatomda) bilan bir­galikda, harakat buzilishi (miotomda) ham kuzatiladi.
6. 
   
7. 2.5-rasm. Tananing segmentar innervatsiyasi sohalari: C₄ – o'mrov suyagi; Th_s – ko'krak so'rg'ichi; Th₆ – xanjarsimon suyak uchi; Th₈ – pastki qovurg'a yoyi; Th₁₀ – kindik; Th₁₂ – chov burmasi
8. 2.6-rasm. Sezgi buzilishlari: 1 – polinevritik tip; 2 – belbog' tipida sezgi buzilishi (Th₄ – Th_1f); 3 – radikulyar tip (C₆ ildizcha zararlanishi); 4 – Th₄ dan pastda o'tkazuvchi tipda sezgi buzilishi; 5 – C₄ segment sohasida Broun-Sekar sindromi; 6 – Th₁₀ dan pastda o'tkazuvchi tipda paraanesteziya; 7– ot dumi zarar­lanishi sindromi; 8 – Th₇ segment sohasida Broun-Sekar sindromi; 9 – ichki kapsula zararlanishida qarama-qarshi tomonda gemianesteziya; 10 – gemigiperpatiya; 11 – miya ustuni zararlanishida alternirlashgan gemigipesteziya.
    
   1. Yon ustun zararlanishi. Qarama-qarshi tomonda yuza­ki sezgi o'tkazuvchi tipda buziladi. Bunday buzilish patologik o'choqdan 2-3 segment pastdan boshlab aniqlanadi. Chunki orqa shoxdan boshlangan spinotalamik yo'l 2-3 segment yuqoridan kesishib o'tadi. Patologik o'choqdan pastda gomolateral tomonda markaziy falajlik ham rivojlanadi (markaziy piramidal yo'l zararlanishi sababli).
   2. Orqa ustun zararlanishi. Patologik o'choqdan pastda gomolateral tomonda chuqur sezgi o'tkazuvchi tipda bu­ziladi va sensitiv ataksiya rivojlanadi. Goll tutami zararlansa, chuqur sezgi buzilishi tananing pastki qismi va oyoqda, Burdax tutami zararlansa, tananing ustqi qismi va qo'lda aniqlanadi. Orqa ustun zararlanishi tabes dorsalis, Fridreyx ataksiyasi va funikulyar mieloz (B₁₂ vitamini tanqisligi) uchun o'ta xos
9.  
   Manba:   © Z. Ibodullayev. Umumiy nevrologiya. Darslik. Toshkent, 2021., 312 b. 
                © Ibodullayev ensiklopediyasi    © asab.cc