Ўнг яримшар зарарланиши симптомлари

Ўнақайларда ўнг яримшар зарарланиши учун хос бўлган симптомлар ҳақида батафсил маълумот бериб ўтамиз. Тана схемаси тузилиши бузилади (анозогнозия, аутотопагнозия, псевдополимелия), чап томони ўзиники эмас, бошқа бировникидек, ёнига ёғоч қўйилгандек ёки мушук ётгандек туюлади.
Ўнг яримшар зарарланишида нутқ бузилишлари кузатилмаса-да, нутқ интонацияси бузилади: нутқ монотон, ёқимсиз ва ифодасиз бўлиб қолади. Чунки ўнг яримшар сўз ва ибораларни чиройли қилиб ифодалашда муҳим аҳамият касб этади. Мусиқал товушларни англаш ва тушуниш ҳам бузилади.
Оптик-фазовий гнозис бузилади, яъни чап ва ўнг томонларни англаш ва фарқлаш издан чиқади. Бу ерда фазонинг чап томонини инкор қилиш синдроми алоҳида ўрин касб этади. Бунда шакли ва ҳажми қандай бўлишидан қатъий назар чап томон инкор қилинади: дарахт ёки катта уйнинг чап томонини кўрмайди, ликопчадаги бўтқанинг чап томонини емайди, юзининг чап томонида соқолини олмайди, кўйлакнинг чап елкасини ёки чап оёғига тапочкасини киймайди ва хатто Ж ҳарфининг чап томонини инкор қилади ва “Бу қандай ҳарф деб сўрасангиз, “К” ҳарфи деган жавоб оласиз.
Чап ва ўнг томонни фарқлай олмаслик, ўзининг ва бошқалар бармоқларини танимаслик, номини нотўғри айтиш (бармоқ агнозияси), санаш ва ҳисоб-китоб амалларини бажара олмаслик (акалкулия), ўқиш бузилиши (алексия) каби симптомлар мажмуаси бурчак пуштанинг локал зарарланиши учун жуда хос. Ушбу симптомлар мажмуасига Герстман синдроми дейилади.
Ўнг яримшар зарарланишида ўзига хос руҳий бузилишлар ҳам кузатилади. Беморда ўз касаллигига нисбатан танқидий фикр пасаяди, касаллик даражасини суст баҳолайди, соғлиғига эътиборсиз бўлади, масалан, инсульт бўлган беморга “ўрнингиздан туриш мумкин эмас, деса “Хўп бўлади” дейди-ю, врач чиқиб кетганидан кейин ўрнидан туришга ҳаракат қилади”, чап томони фалажланган бўлса-да, мен ҳозир туриб юриб келдим ёки кеча юрувдим дейди, енгил ҳазиллар қилади, эйфорияга берилади.
    Эслатма: Нутқ билан боғлиқ функциялар, яъни вербал хотира, ёзиш, ҳисоб-китоб бузилиши доминант (чап) яримшар учун хос бўлса, тана схемаси бузилиши (анозогнозия, аутотопагнозия, псевдополимелия) оптик-фазовий конструкциялар, яъни чап-ўнг ва юқори-паст томонларни фарқлаш, турли хил геометрик фигуралар чизиш ва мусиқал товушларни англашнинг бузилиши субдоминант (ўнг) яримшар зарарланиши учун хос. Албатта, даставвал ўнақайлик, чапақайлик ва амбидекстрияни аниқлаб олиш ўта муҳим.

Manba: © Z. Ibodullayev. Asab kasalliklari. 2-nashr. Darslik, Toshkent, 2021., 960 b.
   © Z. Ibodullayev. Umumiy nevrologiya. Darslik. Toshkent, 2021., 312 b.
   © Ibodullayev ensiklopediyasi
  © asab.cc