Нормал рефлексларни текшириш усуллари

Соғлом одамда юзаки рефлекслар ҳам, чуқур рефлекслар ҳам симметрик тарзда чақирилади. Рефлекслар тинч ва қулай шароитда текширилиши керак. Чуқур рефлексларни текшираётганда мускуллар бўшашган ҳолатда бўлиши лозим. Хулоса ёзаётганда рефлекснинг нормал чақирилиши, ошганлиги, пасайганлиги ёки йўқолганлиги кўрсатиб ўтилади. Мускул таранг ҳолатда бўлса, ўша соҳада пай рефлекслари суст чақирилади. Бу эса нотўғри хулосага сабаб бўлади.

Юзаки ва чуқур рефлексларни чақириш усуллари, жавоб реакцияси ва рефлектор ёй туташадиган сегментлар 1.1-жадвалда акс эттирилган.

1.1-жадвал

Нормал рефлексларни чақириш усуллари ва уларнинг рефлектор ёйи

Рефлекслар	Чақириш усули	Жавоб реакцияси	Рефлектор ёй туташадиган соҳа
А. Ю з а к и р е ф л е к с л а р
*Тери рефлекслари*
Қорин рефлекслари: юқори	Қорин териси пастки қовурға ёйи бўйлаб ичкарига чизилади	Шу соҳада қорин девори мускуллари қисқаради	Th₇–Th₈ спинал сегментлар
Ўрта	Қорин териси киндик томонга қараб чизилади	Шу соҳада қорин девори мускуллари қисқаради	Th₉–Th₁₀ спинал сегментлар
Пастки	Қорин териси чов бурмасининг юқори қисми бўйлаб ичкарига чизилади	Шу соҳада қорин девори мускуллари қисқаради	Th₁₁–Th₁₂ спинал сегментлар
*Эслатма*: Болада қорин рефлекслари 5-6 ойга тўлгандан кейин чақирилиб бошлайди.
Кремастер рефлекс	Соннинг ички юзаси бўйлаб ўтмас нина билан тепага қараб чизилади	Мояк кўтарилади	L₁ – L₂спинал сегментлар
*Эслатма*: Кремастер рефлекс ўғил болаларда 4-5 ойга тўлгандан кейин чақирилиб бошлайди.
Анал рефлекс	Орқа тешик ёнига ўтмас нина билан тегизилади	m. sphincter ani externus қисқариб орқа тешик тораяди	S₄-S₅ спинал сегментлар
Оёқ кафти рефлекси	Оёқ кафти пастдан юқорига қараб чизилади	Бармоқлар букилади	L₅– S₁ спинал сегментлар
*Эслатма*: Оёқ кафти рефлекси бола 2 ёшга тўлгандан кейин чақирилиб бошлайди.
*Шиллиқ қават рефлекслари*
Корнеал рефлекс	Кўзнинг шох пардаси момиқ пахта учи билан таъсирлантирилади	Қовоқлар қисқариб (m. orbicularis oculi) кўз юмилади	Афферент қисми – n.ophthalmicus n. trigemini, эфферент қисми – n. facialis нинг ҳаракат ядроси
Конъюктивал рефлекс	Конъюктива момиқ пахта учи билан таъсирлантирилади	Қовоқлар қисқариб (m. orbicularis oculi) кўз юмилади	Афферент қисми – n.ophthalmicus n. trigemini, эфферент қисми – n. facialis нинг ҳаракат ядроси
Юмшоқ танглай рефлекси	Юмшоқ танглай шпатель билан таъсирлантирилади	Юмшоқ танглай қисқариб кўтарилади	IX ва X нервларнинг афферент ва эфферент йўллари
Ютқум рефлекси	Ҳалқумнинг орқа девори шпатель билан қўзғатилади	Ютиш, қусиш ёки йўталиш ҳаракатлари пайдо бўлади	IX ва X нервларнинг афферент ва эфферент йўллари
В. Ч у қ у р р е ф л е к с л а р
Бицепс рефлекс	Қўл тирсак бўғимида ярим букилган ҳолда ушлаб турилади ва икки бошли мускул пайига урилади	m. bicipitis brachii қисқариб қўл тирсак бўғимида букилади.	С_5—С₆ спинал сегментлар
Трицепс рефлекс	Қўл тирсак бўғимида ярим букилган ҳолда ушлаб турилади ва уч бошли мускул пайига урилади	m. tricipitis brachii қисқариб қўл тирсак бўғимида ёзилади	С_6—С₇ спинал сегментлар
Билак периостал рефлекси (карпорадиал рефлекс)	Билак суяги дистал қисмининг радиал юзасига неврологик болғача билан урилади	Қўл тирсак бўғимида букилиб енгил пронация кузатилади, бармоқлар ҳам бироз букилади	С₅ С_6,С₇, С₈ спинал сегментлар
Тизза рефлекси	Тўрт бошли мускул пайига неврологик болғача билан урилади	Болдир тизза бўғимида ёзилиб яна пастга тушади	L₂–L₄спинал сегментлар
Ахилл рефлекси	Ахилл пайига неврологик болғача билан урилади	m. tricipitis surae қисқариб оёқ панжаси орқага букилади	S₁–S₂ спинал сегментлар
Қош усти рефлекси	Қош устининг ички томонига неврологик болғача билан секин урилади	Қовоқлар қисқариб (m. orbicularis oculi) кўз юмилади	Афферент қисми – n.ophthalmicus n. trigemini, эфферент қисми – n. facialis нинг ҳаракат ядроси
Пастки жағ (мандибуляр) рефлекси	Оғиз бироз очиқ ҳолатда ияг устига неврологик болғача билан секин урилади.	Чайнов мускуллари қисқариб пастки жағ бироз кўтарилади.	V нервнинг афферент ва эфферент йўллари

1.2-расм. Нормал (физиологик) рефлексларни текшириш усуллари

Изоҳ. Краниал рефлексларни текшириш усуллари “Краниал нервлар” бобида келтирилган.

Муаллиф: Зарифбой Ибодуллаев - 1994 йилда “Инсулинга боғлиқ бўлмаган қандли диабетда сереброваскуляр касалликларнинг инсултдан олдинги шаклларининг клиник ва нейрофизиологик хусусиятлари” мавзусида номзодлик диссертациясини ҳимоя қилди. 1991-1995 йиллар – 2-Тошкент давлат тиббиёт институти асаб касалликлари кафедраси ассистенти. 1995-1997 йиллар – 2-Тошкент давлат тиббиёт институти асаб касалликлари кафедраси доценти.