SIMPTOMATIK FOKAL EPILEPSIYa

Simptomatik fokal epilepsiyalar – epileptogen o‘choq bosh miyaning aniq bir sohasida joylashganligi sababli ro‘y beradigan sababi ma’lum epilepsiyalar. EEG da deyarli har doim fokal epileptik faollik aniqlanadi.

Simptomatik fokal epilepsiyalarga xos belgilar

• Stereotip, ya’ni bir xil tipdagi xurujlar kuzatilishi.
• To‘satdan ro‘y berishi (ko‘pincha, aurasiz).
• Qisqa vaqt, ya’ni 30-60 soniya davom etishi.
• Ko‘p takrorlanishi.
• Avtomatizmlarning ko‘p kuzatilishi.
• Vaqt tanlamasligi (uyquda ham, kunduz kuni ham kuzatilaveradi).
• Ikkilamchi-tarqalgan xurujlarga o‘tib ketishi.

    Simptomatik fokal epilepsiyalarda avtomatizmlar ko‘p uchraydi (har xil mimik harakatlar, velosiped haydagandek harakatlar, yurib ketish, chapak chalib yuborish, er depsinish, o‘z o‘qi atrofida aylanish yoki xonada aylanib yurish, gapirib yuborish va h.k.). Avtomatizmlar paytida, xotira yo‘qolganligi bois, bemor nimalar qilganini eslay olmaydi.

Endi simptomatik fokal epilepsiyaning turlari bilan tanishib chiqamiz.

PEShONA EPILEPSIYaSI

Epileptogen o‘choq peshona po‘stlog‘ining lateral va medial yuzalarida joylashsa, peshona epilepsiyasi rivojlanadi. Peshona epilepsiyasi klinikasi epileptogen o‘choqning qaysi sohada joylashganligiga bog‘liq. Epileptogen o‘choq oldingi markaziy pushta, yuqori, o‘rta va pastki peshona pushtalari, peshona bo‘lagining medial yuzasi yoki prefrontal sohada joylashishi mumkin. Peshona epilepsiyasi oddiy, murakkab va ikkilamchi-tarqalgan xurujlar bilan namoyon bo‘ladi.

Peshona epilepsiyasi motor tipdagi xurujlarga juda boy. Jekson tipidagi motor xurujlar oddiy fokal xurujlar ko‘rinishida yuzaga keladi. Biroq epileptogen o‘choq prefrontal sohada joylashsa, peshona epilepsiyasi faqat ruhiy buzilishlar bilan namoyon bo‘lishi mumkin. Bu epilepsiyada fokal xurujlarning aksariyati ikkilamchi-tarqalgan xurujlarga tez o‘tib ketadi.

Peshona epilepsiyasining klinik turlari

Oldingi markaziy pushta. Epileptogen o‘choq oldingi markaziy pushtada joylashsa – qarama-qarshi tomonda, asosan, klonik xususiyatga ega motor xurujlar vujudga keladi. Ular Jekson motor xurujlari deb yuritiladi va asosan, yuz va qo‘l panjalaridan boshlanadi. Chunki bu sohalar po‘stloqda oyoq proektsion sohasiga qaraganda katta joyni egallagan. Ushbu fokal xurujlar bosh va tananing faqat bir tomonida kuzatiladi. Masalan, xuruj­lar avval bir tomondagi mimik muskullardan boshlanib, qo‘lga o‘tadi, keyin esa oyoqqa tarqaydi. Xurujlarning bunday tarqalishini "Jekson yurishi" deb atashadi. Oldingi markaziy pushta qo‘zg‘alishi bilan namoyon bo‘luvchi fokal xurujlardan so‘ng, ko‘pincha, o‘tib ketuvchi falajliklar (monoparez, gemiparez) rivojlanadi. Ushbu falajliklarga Todd falajligi deyiladi. Bu falajlik, odatda, bir necha soatgacha saqlanadi.

Peshona pushtalari. Epileptogen o‘choq o‘rta peshona pushtasining orqa qismida joylashsa ko‘z va boshning qarama-qarshi tomonga qayrilishi (buralishi) bilan kechuvchi tonik xurujlar ro‘y beradi. Bunday xurujlar adversiv xurujlar deb ataladi. Epileptogen o‘choq pastki peshona pushtasining orqa qismida (Brok sohasida) joylashsa, vokalizatsiya yoki nutqning birdan to‘xtab qolishi (motor afaziya) kuzatiladi. Biroz vaqt o‘tgach, bemor yana so‘zlay boshlaydi. Bu holatni, ko‘pincha, TIA bilan qiyoslashga to‘g‘ri keladi. Epileptogen o‘choq aperkulyar saha, ya’ni pastki peshona pushtasining chakka bo‘lagi bilan chegaradosh sohada joylashsa og‘izni chapillatish, lablarni cho‘chchaytirish, chaynash, so‘rish va yutish kabi harakatlarni eslatuvchi fokal xurujlar kuzatiladi. Bu paytda gipersalivatsiya, yo‘tal va ba’zida nutq buzilishlari paydo bo‘ladi. Bunday xurujlar operkulyar xurujlar deb nomlanadi.

10.7-rasm. Fokal frontal epilepsiyada EEG.

Epileptogen o‘choq prefrontal sahada joylashsa peshona epilepsiyasi, asosan, ruhiy buzilishlar bilan namoyon bo‘ladi. Bu holat neyropsixologiyada peshona psixikasi deb ataladi. Prefrontal soha premotor sohadan oldinda joylashgan bo‘lib, unga peshona bo‘lagining oldingi, pastki (orbitofrontal soha) va medial yuzalari (qo‘shimcha motor soha) kiradi. Prefrontal soha qo‘zg‘alganda kuzatiladigan epileptik xurujlar prefrontal epilepsiya deb ataladi. Prefrontal epilepsiyaning asosiy klinik belgilari – psixomotor qo‘zg‘alishlar, vegetativ-vistseral paroksizmlar, jestikulyatsiyalar bilan kechuvchi murakkab avtomatizmlar, tutqanoq xurujisiz to‘satdan yiqilib tushishlar (postural tonusning birdan yo‘qolishi sababli), to‘xtab qotib qolishlar (absanslar), adversiv va vokal xurujlardir. Bunday xurujlar ruhiy kasalliklarda kuzatiladigan o‘tkir psixozlarni eslatadi. Ba’zida adashib bemorni ruhiy kasalliklar shifoxonasiga yotqizib qo‘yishadi. Murakkab fokal xurujlar bilan boshlanuvchi prefrontal epilepsiya ikkilamchi-tarqalgan xurujlarga tez o‘tib ketadi. Prefrontal epilepsiya ushbu sohani qo‘zg‘ovchi o‘sma va arteriovenoz malformatsiyalarda ko‘p uchraydi.

Belbog‘ pushta. Epileptogen o‘choq corpus callosum ustida joylashgan belbog‘ pushtada (girus cinguli) shakllansa, emotsional-affektiv va vegetativ-vistseral tipdagi murakkab fokal xurujlar ro‘y beradi. Xuruj paytida bemorning kayfiyati tushib ketadi, to‘satdan qo‘rquv bosadi, ko‘zlarini katta-katta ochib, kipriklarini pirpirata boshlaydi, qorachiqlari kengayadi, yuzi qizarib ketadi, tanasi muzlab sovuq qotadi yoki qizib ketadi, yurak urishi va nafas olishi tezlashadi, abdominal og‘riqlar va siyishga qistovlar paydo bo‘ladi. Xuruj paytida bemor yaqinlari oldiga qo‘rqib chopib borishi yoki burchakka pisinib olishi, yig‘lab yoki baqirib yuborishi, boshi aylanib o‘tirib qolishi mumkin. Bunday xurujlar tsingulyar xurujlar deb ataladi. Tsingulyar xurujlar kam uchraydi. Ular, asosan, corpus callosum yoki girus cinguli sohasida joylashgan o‘sma va arteriovenoz malformatsiyalarda ko‘p kuzatiladi. Tsingulyar xurujlarni, ba’zan isterik xurujlar bilan adashtirishadi.

ChAKKA EPILEPSIYaSI

Epileptogen o‘choq chakka bo‘lagining lateral va medial yuzalarida joylashsa, chakka epilepsiyasi rivojlanadi. Chakka epilepsiyasi oddiy va murakkab fokal xurujlar hamda ikkilamchi-tarqalgan xurujlar bilan namoyon bo‘ladi. Bu epilepsiyaning deyarli yarmidan oshig‘i, ikkilamchi-tarqalgan xurujlardir.

Chakka bo‘lagining lateral yuzasi ham, medial yuzasi ham murakkab morfofunktsional tuzilishga ega. Chakka bo‘lagi nafaqat eshituv, hidlov va ta’m bilish funktsiyalarini ta’minlab beradi, balki murakkab psixoemotsional va psixovegetativ funktsiyalarni ta’minlashda ham bevosita ishtirok etadi. Shu bois chakka epilepsiyasida "monosimptomlar" juda kam uchraydi. Chakka epilepsiyasi turli ko‘rinishda namoyon bo‘ladigan klinik simptomlarga boy epilepsiyadir. Bu epilepsiyada psixoemotsional va vegetativ-vistseral paroksizmlarga juda ko‘p kuzatiladi. Ayniqsa, xurujlarning xotira buzilishlari bilan namoyon bo‘lishini alohida ta’kidlab o‘tish lozim. Chunki gippokamp va unga yondosh bo‘lgan tuzilmalar xotira va ong funktsiyalarini ta’minlab berishda juda muhim ahamiyatga ega. Shuning uchun ham chakka epilepsiyasi xurujlarida amneziya va hush buzilishlari ko‘p paydo bo‘ladi.

10.8-rasm. Insultdan keyin rivojlangan frontotemporal epilepsiya.

Chakka epilepsiyasida gallyutsinatsiyalar, ya’ni eshituv, hid va ta’m bilish gallyutsinatsiyalari juda ko‘p uchraydi. Agar eshituv gallyutsinatsiyalari, ko‘pincha, lateral tipdagi chakka epilepsiyasida ro‘y bersa, hid va ta’m bilish gallyutsinatsiyalari mezotemporal epilepsiyada ko‘p kuzatiladi. Chunki, gippokampda hid va ta’m bilish markazlari joylashgan. Chakka bo‘lagidan Gratsiole tutami o‘tganligi bois, bu soha epilepsiyasida ko‘ruv gallyutsinatsiyalari ko‘p uchraydi. Bu xurujlarni, ko‘pincha, ensa epilepsiyasi bilan adashtirishadi.

Peshona epilepsiyasidan farqli o‘laroq, chakka epilepsiyasi auralarga boy. Chakka epilepsiyasida avval turli xil auralar, keyin yaqqol ifodalangan vegetativ paroksizmlar, undan so‘ng esa uzoq davom etuvchi ongning xiralashuvi, ya’ni karaxtlik kuzatiladi. Bular chakka epilepsiyasi uchun juda xos bo‘lgan murakkab fokal xurujlardir. Oddiy fokal xurujlar esa kam uchraydi. Ba’zida esa chakka epilepsiyasi xurujlari (ayniqsa, lateral tipdagi) faqat sensor, motor, psixik yoki vegetativ paroksizmlar bilan namoyon bo‘ladi. Sensor xurujlar – sensor afaziya, logorreya, makropsiya, mikropsiya, motor xurujlar – turli xil avtomatizmlar, psixik xurujlar –  "avval ko‘r­gan" yoki "hech kachan ko‘rmagan" fenomeni va nihoyat vegetativ paroksizmlar – taxikardiya va abdominalgiyalar bilan namoyon bo‘ladi. Chakka epilepsiyasida faqat bosh aylanish bilan kechadigan fokal xurujlar ham ko‘p uchraydi. Umuman olganda, lokal tipdagi boshqa simptomatik epilepsiyalarga qaraganda, chakka epilepsiyasida bosh aylanish xurujlari ko‘p kuzatiladi.

Yuqorida ko‘rsatib o‘tilgan simptomlarning qay tarzda namoyon bo‘lishi, albatta, epileptogen o‘choqning qaysi sohada joylashganligiga ko‘p jihatdan bog‘liq. Epileptogen o‘choqning joylashuviga qarab 2 tipdagi chakka epilepsiyasi farqlanadi.

1. Mezotemporal epilepsiya (mediobazal tipdagi chakka epilepsiyasi)
2. Lateral (neokortikal) tipdagi chakka epilepsiyasi

Mezotemporal epilepsiya. Epileptogen o‘choq chakka bo‘lagining medial yuzasi, ya’ni gippokamp, amigdalium, paragippokampal pushtalarida joylashsa mezotemporal epilepsiya rivojlanadi. Limbik sistema tarkibiga kiruvchi ushbu tuzilmalar vegetativ funktsiyalarni ta’minlab berishda markaziy ahamiyatga ega. Shu bois, mezotemporal epilepsiya rang-barang vegetativ paroksizmlar bilan namoyon bo‘ladi. Mezotemporal epilepsiya juda ko‘p hollarda quyidagi vegetativ auralar bilan boshlanadi: epigastral sohada to‘satdan paydo bo‘lgan g‘alati bir yoqimsiz sezgi bir necha soniya ichida yuqoriga ko‘tarilib bemorning bo‘g‘ziga kelib "tiqiladi", ko‘ngli aynib kekira boshlaydi yoki qayt qilib yuboradi, yuzi qizib ketadi va giperemiya paydo bo‘ladi. Mezotemporal epilepsiyada epigastral sohada xurujsimon yoqimsiz sezgilar shu qadar ko‘p kuzatiladiki, buni hatto epigastral aura deb ham atashadi.

Qorachiqlarning to‘satdan kengayib qo‘rquv va xavotir paydo bo‘lishi hamda vahima bosishi – ushbu epilepsiya uchun juda xos belgilar. Bu paytda taxikardiya vujudga keladi, nafas olish tezlashadi, hidlov va ta’m bi­lish gallyutsinatsiyalari ro‘y beradi. Xuruj paytida bemorning hushi to‘la yo‘qolmaydi, balki u somnolent holatga tushadi. Ushbu holat bir necha soniyadan bir necha soatgacha davom etadi. Ba’zida sonolentsiya 2-3 kunlab saqlanadi. To‘satdan boshlangan murakkab fokal xurujlar qancha vaqt davom etishidan qat’i nazar, ular asta-sekin kamaya boradi. Ba’zida sinkopal xurujlar, ya’ni qisqa davom etuvchi hushdan ketishlar ro‘y beradi. Bu paytda bemor yiqilib tushadi, biroq epilepsiyaga xos motor xurujlar kuzatilmaydi.

Chakka epilepsiyasi bilan bog‘liq avtomatizmlar ba’zida soatlab davom etadi va bu vaqtda qilingan harakatlar bemorning esida qolmaydi. Chunki bu avtomatizmlar engil somnolentsiya holatida ro‘y beradi. Masalan, bemor uydan chiqib ketib, shaharni 2-3 soat mobaynida aylanib yuradi va uyga kelib uxlab qoladi. Uyg‘onganidan keyin qaerga borib kelgani haqida so‘ralsa: "Hech qayoqqa! Uyda uxlab yotuvdim-ku" deydi yoki bo‘lgan voqealar tushida ro‘y bergandek tuyuladi.

Mezotemporal epilepsiya xuruji paytida deyarli barcha turdagi vegetativ buzilishlarni kuzatish mumkin. Ular yurak qon-tomir, endokrin, nafas olish, oshqozon-ichak va siydik ajratish sistemalari disfunktsiyasi bilan namoyon bo‘ladi. Vegetativ-vistseral buzilishlarning qay tarzda vujudga kelishi bemorning qaysi vegetativ tip, ya’ni simpatik yoki parasimpatik tipga aloqadorligiga ko‘p jihatdan bog‘liq.

Mediobazal tuzilmalar nafaqat vegetativ, balki psixik funktsiyalarning shakllanishida ham muhim ahamiyatga ega. Shuning uchun ham, mezotemporal epilepsiyada ruhiy paroksizmlar ko‘p kuzatiladi. Qo‘rquv va xavotir xurujlaridan tashqari, dyja vu (avval ko‘rgan) yoki jamais vu (hech qachon ko‘rmagan) fenomeni paydo bo‘ladi.

Uzoqroq cho‘zilgan xurujlar paytida turli xil avtomatizmlar ro‘y berib turadi. Oral avtomatizmlar, asosan, yuzini bujmaytirish, tili va lablari bilan turli harakatlar qilib yuborish bilan kechadi. Ba’zida bemor "qo‘rqqan" ko‘zlarini katta ochib bir nuqtaga tikilib qarab qoladi. Bu holat xuddi absansni eslatadi. Biroq bu absans emas, balki psevdoabsansdir. Psevdoabsanslar absanslarga qaraganda uzoqroq davom etadi. Absanslar bir necha soniya davom etsa, psevdoabsanslar bir necha daqiqaga cho‘ziladi. Absanslarda to‘la amneziya, psevdoabsanslarda esa qisman amneziya kuzatiladi. Absanslar, ko‘pincha, ertalab paydo bo‘lsa, psevdoabsanslar har qanday vaqtda ham kuzatilaveradi. Absanslarda aura bo‘lmaydi, psevdoabsanslar, ko‘pincha auralar bilan boshlanadi. Absanslar, asosan, bolalar va o‘smirlarda kuzatiladi, psevdoabsanslar esa turli yoshda ham uchrayveradi. EEG ham ularni farqlashga yordam beradi. Absanslar uchun chastotasi 3 Gts bo‘lgan simmetrik tipdagi pik-to‘lqinli epileptik faollik xos. Psevdoabsansda aniq ifodalangan epileptik faollik bo‘lmaydi.

Mezotemporal epilepsiya aniqlangan bemorlarning ko‘pchiligi erta bolalik davrida atipik febril xurujlar va turli xil perinatal kasalliklar bilan og‘rigan bo‘ladi. MRT tekshiruvlarida chakka bo‘lagining medial qismi, ayniqsa, gippakampda sklerotiko‘chatslar aniqlanadi. Mezotemporal epilepsiyada fokal xurujlarning ikkilamchi-tarqalgan xurujlarga o‘tib ketishi ko‘p kuzatiladi. Bunday paytlarda tonik-klonik xurujlar bilan boshlanuvchi katta epileptik xurujlar rivojlangan bo‘ladi. Umuman olganda, epilepogen o‘choqlarning chakka po‘stlog‘ida joylashuvi deyarli har doim katta epileptik xurujlar rivojlanishi xavfini uyg‘otadi.

Lateral (neokortikal) tipdagi chakka epilepsiyasi. Epileptogen o‘choq chakka bo‘lagining lateral yuzasida joylashsa, lateral tipdagi chakka epilepsiyasi rivojlanadi. Chakka epilepsiyasining ushbu turi mezotemporal epilepsiyaga qaraganda kam uchraydi. Epileptik xurujlar eshituv gallyutsinatsiyalari, bosh aylanish xurujlari, sensor nutq buzilishlari (dominat yarim shar), logorreya, musiqali tovush gallyutsinatsiyalari (subdominant yarim shar) va ba’zida ko‘ruv gallyutsinatsiyalari bilan boshlanadi. Ushbu gallyutsinatsiyalar aura hisoblanadi. Keyin birato‘la hushning xiralashuvi paydo bo‘ladi, biroq aura tipida boshlangan gallyutsinatsiyalar yana davom etaveradi. Shuningdek, qarama-qarshi tomonda boshning bir tomonga qayrilishi, mimik va qo‘l panjasi avtomatizmlari ham vujudga keladi. Chunki, bosh va qo‘lning proektsion sohalari chakka bo‘lagiga yaqin joylashgan. Lateral tipdagi chakka epilepsiyasida ham fokal xurujlarning ikkilamchi-tarqalgan xurujlarga o‘tishi ko‘p uchraydi. Bunda tonik-klonik xurujlar vujudga keladi. EEG da turli chastotali pik-to‘lqinli va sekin-to‘lqinli epileptik faollik aniqlanadi.

PARIETAL EPILEPSIYa

Parietal epilepsiyaning asosiy simptomi – Jekson tipidagi somatosensor xurujlar. Epileptogen o‘choqning qaysi sohada joylashganiga bog‘liq holda, oddiy va murakkab fokal xurujlar bilan kechadi. Ularning paydo bo‘lishi orqa markaziy pushtaning qo‘zg‘alishi bilan bog‘liq. Xurujlar tananing bir tomonida yuz va qo‘llarda paresteziyalar bilan boshlanib, oyoqqa tarqaladi. Bemor hushini yo‘qotmaydi. Xurujlar bir necha soniya yoki 1-2 daqiqa davom etadi. Parieto-temporal chegara sohasida joylashgan epileptogen o‘choqlarda bosh aylanish xurujlari va nutq buzilishlari kuzatilsa, parieto-oksipital chegara sohasi o‘choqlarida – tana sxemasi yoki atrof-muhitni anglashning buzilish bilan kechuvchi xurujlar ro‘y beradi. Parietal epilepsiya fokal tipdagi boshqa epilepsiyalarga qaraganda kam uchraydi.

ENSA EPILEPSIYaSI

Ensa epilepsiyasi, asosan, ko‘ruv gallyutsinatsiyalari bilan namoyon bo‘luvchi oddiy va murakkab fokal xurujlardan iborat. Shuningdek, xurujlar fotopsiya, makropsiya, mikropsiya, paroksizmal amavroz va skotomalar bilan namoyon bo‘ladi. Klonik tipdagi motor xurujlar kam kuzatiladi. Bular, asosan, kipriklarni pirpiratish, ko‘z va boshdagi klonik harakatlardan iborat. Ba’zida xurujlar oksipital migrenga o‘xshab kechadi. Ensa epilepsiyasi juda kam uchraydi.

KOJEVNIKOV EPILEPSIYaSI

Kojevnikov epilepsiyasi (epilepsia partialis continua) surunkali zo‘rayib boruvchi epilepsiya bo‘lib, uning asosiy simptomi – doimiy tarzda kuzatiluvchi fokal (partsial) mioklonik xurujlar. Shu bois, uning nomi "Surunkali zo‘rayib boruvchi Kojevnikov partsial epilepsiyasi" deb yuritiladi. Ushbu kasallik 1894 yili A.Ya. Kojevnikov tomonidan yozilgan bo‘lib, turli yoshda uchraydi.

A.Ya.Kojevnikov

(1836–1902)

Etiologiyasi va patogenezi. Kana entsefalitining surunkali zo‘rayib boruvchi turida su­runkali mioklonik epilepsiya ko‘p uchraydi. Shu bois, Kojevnikov epilepsiyasini kana entsefaliti bilan bog‘lashgan. Ammo bu kasallik surunkali kechuvchi boshqa virusli entsefalitlar, tsistitserkoz, neyrozaxm, bosh miya jarohatlari, tserebrovaskulyar kasalliklar, o‘sma va ba’zi metabolik buzilishlarda (ayniqsa, noketogen giperglikemiya) ham rivojlanishi mumkin. Demak, Kojevnikov epilepsiyasi alohida kasallik emas, balki turli kasalliklar oqibatida rivojlanuvchi klinik sindromdir. Shunday bo‘lsa-da, barcha etiologik omillar ichida entsefalitik reaktsiyalarni yuzaga keltiruvchi omillarga asosiy urg‘u beriladi.

Kasallik patogenezi to‘la o‘rganilmagan. Patologik jarayon nafaqat epileptogen o‘choqlar makoni bo‘lgan po‘stloq, balki ekstrapiramidal yadrolarda ham joylashadi. Patologik jarayonning po‘stloqda joylashuvi epileptik xurujlarning partsial (fokal) ravishda paydo bo‘lishini belgilab bersa, miokloniyalar mavjudligi ekstrapiramidal tuzilmalar zararlanishi bilan izohlanadi. Fokal mioklonik xurujlarning to‘xtab-to‘xtab doimiy tarzda namoyon bo‘lishi esa yallig‘lanish, degenerativ va dismetabolik jarayonlarning surunkali ravishda davom etishi bilan tushuntiriladi. Biroq Kojevnikov epilepsiyasi o‘tkazilgan neyroinfektsiyalardan bir necha yil o‘tib ham rivojlanishi mumkin. Doimiy fokal mioklonik xurujlar bilan bir qatorda gohida tarqalgan tonik-klonik xurujlar kuzatilib turishi, epileptizatsiya jarayonining boshqa tuzilmalar, ayniqsa, chakka tuzilmalariga tarqalishi bilan tushuntiriladi.

Klinikasi. Doimiy ravishda kuzatiluvchi fokal mioklonik xurujlar ushbu kasallikning asosiy klinik belgisidir. Fokal miokloniyalar, asosan, yuzda va qo‘lning distal qismlarida, kam hollarda oyoqlarda kuzatiladi. Xurujlar paytida bemor hushini yo‘qotmaydi. Fokal mioklonik xurujlar turli daraja va tezlikda namoyon bo‘lishi mumkin: ular bir marta kuzatilib to‘xtashi yoki bir boshlansa takror-takror ro‘y beraverishi mumkin. Miokloniyalar kechasi uxlab yotganda ham kuzatilaveradi. Bu esa uni giperkinezlardan farqlovchi asosiy belgidir.

Eslatma. Kojevnikov epilepsiyasi har doim nevrologik va neyropsixologik buzilishlar bilan kechadi, bosh miyada morfologik o‘zgarishlar va elektroentsefalogrammada lokal bioelektrik faollik aniqlanadi, fokal mioklonik xurujlar surunkali tarzda davom etadi.

Gemianopsiya ham kuzatilishi mumkin. Fokal mioklonik xurujlar esa nevrologik buzilishlar mavjud bo‘lgan tomonda ro‘y beradi. Agar kasallik kana entsefaliti sababli rivojlangan bo‘lsa, bo‘yin va elka muskullarida atrofik falajliklar vujudga keladi. Bemorda turli darajada ifodalangan neyropsixologik buzilishlar (afaziya, anozognoziya, kognitiv buzilishlar) aniqlanadi. Doimiy fokal xurujlar fonida tarqalgan tonik-klonik hurujlar ham kuzatilib turadi. Hushning yo‘qolishi bilan namoyon bo‘luvchi ushbu xurujlar nevrologik buzilishlarni yanada kuchaytiradi. Natijada bemorning ahvoli og‘irlasha boradi.

MRT tekshiruvlarida bosh miyada turli morfologik o‘zgarishlar aniqlanadi. Unda po‘stloq va po‘stlog‘osti tuzilmalari atrofiyasi, shu jumladan, tsere­bral gemiatrofiya aniqlanadi. Ba’zida davom etayotgan entsefalitik reaktsiyalarni kuzatish ham mumkin.

Kojevnikov epilepsiyasida MRT ko‘rsatkichlari (10.9-rasm, a).

10.9 (a)-rasm. Entsefalit o‘tkazgan bemorning magnitli-rezonans tomogrammasi.

Ushbu bemorda EEG da o‘tkir va sekin to‘lqinlardan iborat diffuz va lokal epileptik faollik aniqlangan (10.9-rasm, b).

Kojevnikov epilepsiyasida fokal epileptik xurujlar uchun xos bo‘lgan lokal bioelektrik buzilishlar har doim aniqlanaladi. Bioelektrik faollikning qay darajada buzilishi kasallik etiologiyasi, kechishi va katta xurujlarning qay darajada namoyon bo‘lishiga ko‘p bog‘liq. Bu erda EEG videomonitoring tekshiruvini o‘tkazish o‘ta ahamiyatlidir.

Kojevnikov epilepsiyasini zamonaviy neyrovizualizatsiya va neyroimmunologiya usullari bilan o‘rganish davom etmoqda. Ushbu kasallik metabolik buzilishlar natijasida rivojlansa, KT va MRT tekshiruvlari bosh miyadagi struktur o‘zgarishlarni ko‘rsatmasligi ham mumkin. Bunday paytlarda tashxisni to‘g‘ri aniqlash uchun PET yoki BFEKT tekshiruvlari o‘tkaziladi.

10.9 (b)-rasm. Bir necha yillardan so‘ng ushbu bemorda Kojevnikov epilepsiyasi rivojlangan. EEG da diffuz o‘zgarishlar fonida lokal epileptik faollik aniqlanadi.

Kechishi. Kasallik to‘lqinsimon tarzda surunkali kechadi.

Davosi va prognoz. Antikonvulsantlar samarasi juda past. Shu bois, Kojevnikov epilepsiyasi farmakorezistent epilepsiyalar turiga kiradi. Asosan neyroxirurgik davolash usullari qo‘llaniladi. Ular har doim ham ko‘zlangan natijani beravermaydi. Kasallik zo‘rayib boruvchi xususiyatga ega.

Rasmussen sindromi (Rasmussen entsefaliti). 1958 yili T. Rasmussen tomonidan yozilgan. Ushbu sindrom surunkali tarzda kechuvchi fokal mioklonik xurujlardan iborat bo‘lib, 10 yoshgacha bo‘lgan davrda uchraydi. Kasallik virusli entsefalit o‘tkazgan bolalarda rivojlanadi. MRT tekshiruvlarida virusli entsefalitga xos belgilar, ya’ni kulrang va oq modda atrofiyasi aniqlanadi. Ushbu kasallikda ham miokloniyalar nevrologik buzilishlar aniqlangan tomonda kuzatiladi. Shuningdek, gemianopsiya, afaziya va psixik buzilishlar ham vujudga keladi. Aniqlangan nevrologik va psixik buzilishlar zo‘rayib boruvchi xususiyatga ega. EEG da har doim lokal epileptik faollik aniqlanadi. Antikonvulsantlar kam yordam beradi yoki befoyda. Aksariyat mutaxassislar Kojevnikov epilepsiyasi bilan Rasmussen sindromini bitta kasallik deb hisoblashadi. Rasmussen sindromini "zo‘rayib boruv­chi surunkali entsefalit" yoki Kojevnikov epilepsiyasining bolalarda uchraydigan bir turi, deb ham hisoblashadi.