BO‘YIN ChIGALI NERVLARI PATOLOGIYaSI

Bo‘yin chigali (plexus cervicalis). Bo‘yin chigalini S₁–S₄ spinal nervlarning oldingi tarmoqlari hosil qiladi. Bo‘yin chigalidan sezgi, harakat va aralash nervlar chiqadi.

A) Bo‘yin chigalining teri nervlari

1. Ensaning kichik nervi (n. occipitalis minor, S₁–S₃). Ensa sohasining lateral qismi terisini innervatsiya qiladi. Nerv zararlanganda ushbu sohada nevralgiya kuzatiladi.
2. Quloqning katta nervi (n. auricularis magnus, S₃). Quloq suprasining katta qismi, quloqning tashqi teshigi va quloq orqasi te­risini innervatsiya qiladi. Nerv zararlanganda ushbu sohalarda nevralgik og‘riqlar kuzatiladi.
3. Bo‘yinning ko‘ndalang nervi ( transversus colli, S₂–S₃). Bo‘yin terisini innervatsiya qiladi. Zararlansa, ushbu sohada paresteziya va og‘riqlar kuzatiladi.
4. O‘mrov usti nervlari (nn. supraclaviculares, S₃–S₄). O‘mrov usti sohasi, elkaning yuqori tashqi yuzasi, ko‘krak qafasining oldingi yuzasi (1-qovurg‘agacha), orqa tomondan kurakning yuqori sohasi te­risini innervatsiya qiladi. Bu nervlar zararlanganda ko‘rsatilgan sohalarda og‘riqlar, paresteziyalar, gipo- va giperesteziyalar kuzatiladi.

B) Bo‘yin chigalining muskullarga boruvchi nervlari

Bo‘yin chigalining harakat tolalari mm. recti capitis anterior et lateralis, mm. longi capitis et colli, mm. scaleni, m. levator scapulae, mm. intertransversali anteriores, m. sternocleidomastoideus, m. trapeziuslarni innervatsiya qiladi. Bu muskullar bo‘yin va elkaning barcha harakatlarini ta’minlab beruvchi muskullardir.

V) Aralash nervlar

Diafragma nervi (n. rhrenicus, S₁–S₃) harakat va sezgi tolalaridan iborat. Bu nerv m. scalenus anterior bo‘ylab pastga yo‘nalib, o‘mrovosti arteriyasi va venasi orasidan o‘tib, ko‘krak qafasi bo‘shlig‘iga tushadi. O‘ng tomondagi n. rhrenicus o‘ng o‘pkaning old tomonida vertikal tarzda joylashib oladi va perikardning lateral yuzasi bo‘ylab diafragmaga etib keladi. Chap tomondagi n. rhrenicus aorta ravog‘ining old yuzasi bo‘ylab chap o‘pkaning old tomoniga o‘tib oladi va perikardning chap lateral yuzasi bo‘ylab diafragmaga etib keladi. Ikkala nerv ham oldingi ko‘ks oralig‘i (mediastinum anterius) ichidan perikard bilan plevra orasida joylashib o‘tadi. N. rhrenicus simpatik tugunlar tolalari bilan anastomozga ham ega.

1. rhrenicusning harakat tolalari diafragmani innervatsiya qiladi va nafas olish harakatlarini ta’minlaydi, sezgi tolalari plev­ra va perikardni innervatsiya qiladi.

Patologiyasi. Diafragma nervi turli patologik holatlarda zararlanadi. Virusli va bakterial infektsiyalar, intoksikatsiyalar, travmatik jarohatlar, metastatik o‘smalar va tservikal disk churralarida bu nerv ko‘p zararlana­di. Uning to‘la zararlanishi diafragma harakatini to‘xtatib qo‘yadi va bu hayot uchun xavflidir. Nervning ta’sirlanishi kuchli hiqichoq, bo‘g‘ilish va ko‘krak qafasida sanchuvchi og‘riqlar bilan namoyon bo‘ladi. Bu og‘riqlar elka sohasiga ham irradiatsiya qilishi mumkin.