O‘ng yarimshar zararlanishi simptomlari

O‘naqaylarda o‘ng yarimshar zararlanishi uchun xos bo‘lgan simptomlar haqida batafsil ma’lumot berib o‘tamiz. Tana sxemasi tuzilishi buziladi (anozognoziya, autotopagnoziya, psevdopolimeliya), chap tomoni o‘ziniki emas, boshqa birovnikidek, yoniga yog‘och qo‘yilgandek yoki mushuk yotgandek tuyuladi.
O‘ng yarimshar zararlanishida nutq buzilishlari kuzatilmasa-da, nutq intonatsiyasi buziladi: nutq monoton, yoqimsiz va ifodasiz bo‘lib qoladi. Chunki o‘ng yarimshar so‘z va iboralarni chiroyli qilib ifodalashda muhim ahamiyat kasb etadi. Musiqal tovushlarni anglash va tushunish ham buziladi.
Optik-fazoviy gnozis buziladi, ya’ni chap va o‘ng tomonlarni anglash va farqlash izdan chiqadi. Bu erda fazoning chap tomonini inkor qilish sindromi alohida o‘rin kasb etadi. Bunda shakli va hajmi qanday bo‘lishidan qat’iy nazar chap tomon inkor qilinadi: daraxt yoki katta uyning chap tomonini ko‘rmaydi, likopchadagi bo‘tqaning chap tomonini emaydi, yuzining chap tomonida soqolini olmaydi, ko‘ylakning chap elkasini yoki chap oyog‘iga tapochkasini kiymaydi va xatto J harfining chap tomonini inkor qiladi va “Bu qanday harf deb so‘rasangiz, “K” harfi degan javob olasiz.
Chap va o‘ng tomonni farqlay olmaslik, o‘zining va boshqalar barmoqlarini tanimaslik, nomini noto‘g‘ri aytish (barmoq agnoziyasi), sanash va hisob-kitob amallarini bajara olmaslik (akalkuliya), o‘qish buzilishi (aleksiya) kabi simptomlar majmuasi burchak pushtaning lokal zararlanishi uchun juda xos. Ushbu simptomlar majmuasiga Gerstman sindromi deyiladi.
O‘ng yarimshar zararlanishida o‘ziga xos ruhiy buzilishlar ham kuzatiladi. Bemorda o‘z kasalligiga nisbatan tanqidiy fikr pasayadi, kasallik darajasini sust baholaydi, sog‘lig‘iga e’tiborsiz bo‘ladi, masalan, insult bo‘lgan bemorga “o‘rningizdan turish mumkin emas, desa “Xo‘p bo‘ladi” deydi-yu, vrach chiqib ketganidan keyin o‘rnidan turishga harakat qiladi”, chap tomoni falajlangan bo‘lsa-da, men hozir turib yurib keldim yoki kecha yuruvdim deydi, engil hazillar qiladi, eyforiyaga beriladi.
    Eslatma: Nutq bilan bog‘liq funktsiyalar, ya’ni verbal xotira, yozish, hisob-kitob buzilishi dominant (chap) yarimshar uchun xos bo‘lsa, tana sxemasi buzilishi (anozognoziya, autotopagnoziya, psevdopolimeliya) optik-fazoviy konstruktsiyalar, ya’ni chap-o‘ng va yuqori-past tomonlarni farqlash, turli xil geometrik figuralar chizish va musiqal tovushlarni anglashning buzilishi subdominant (o‘ng) yarimshar zararlanishi uchun xos. Albatta, dastavval o‘naqaylik, chapaqaylik va ambidekstriyani aniqlab olish o‘ta muhim.

Manba: © Z. Ibodullayev. Asab kasalliklari. 2-nashr. Darslik, Toshkent, 2021., 960 b.
   © Z. Ibodullayev. Umumiy nevrologiya. Darslik. Toshkent, 2021., 312 b.
   © Ibodullayev ensiklopediyasi
  © asab.cc